Αν έχετε μπει σε ανελκυστήρα, πιθανότατα έχετε παρατηρήσει έναν καθρέφτη στον τοίχο ή απέναντι από τις πόρτες, στο χολ αναμονής. Μπορεί να φαίνεται μια απλή διακοσμητική λεπτομέρεια, αλλά οι καθρέφτες στους ανελκυστήρες δεν είναι εκεί μόνο για αισθητικούς λόγους. Η παρουσία τους συνδέεται με ψυχολογικές, πρακτικές και ιστορικές αιτίες που ξεκινούν πολλές δεκαετίες πίσω.
Χάρη στους καθρέπτες ενισχύεται το αίσθημα της ασφάλειας και ταυτόχρονα περιορίζεται το αίσθημα κλειστοφοβίας που δημιουργείται δεδομένης της στενότητας του χώρου, καθώς το μέγεθος του θαλάμου εικονικά διπλασιάζεται. Ωστόσο, δεν ήταν κανένας από αυτούς ο λόγος για την παρουσία των καθρεπτών στους ανελκυστήρες...
Η ιστορία ξεκινά τη δεκαετία του 1950-1960, όταν άρχισαν να κατασκευάζονται οι πρώτοι ουρανοξύστες με ηλεκτρικούς ανελκυστήρες. Οι κάτοικοι και οι εργαζόμενοι των πολυώροφων κτιρίων παραπονιούνταν συχνά ότι οι ανελκυστήρες ήταν “πολύ αργοί”. Παρότι οι μηχανικοί βελτίωναν συνεχώς την ταχύτητα και την αξιοπιστία, οι διαμαρτυρίες συνεχιζόταν. Τότε οι διαχειριστές κτιρίων στράφηκαν σε μια ρηξικέλευθη προσέγγιση.
Ένας ψυχολόγος που κλήθηκε να μελετήσει το πρόβλημα πρότεινε κάτι απλό, αλλά ευφυές: να τοποθετηθούν καθρέφτες μέσα και γύρω από τους ανελκυστήρες. Ο λόγος; Οι άνθρωποι που περίμεναν ή χρησιμοποιούσαν τον ανελκυστήρα θα αποσπώνται κοιτάζοντας τον εαυτό τους ή παρατηρώντας τους άλλους. Έτσι, ο αντιληπτός χρόνος αναμονής θα μειωνόταν δραματικά - κάτι αντίστοιχο έπραξε ένα αεροδρόμιο μερικά χρόνια αργότερα.
Και πράγματι, τα παράπονα ελαχιστοποιήθηκαν. Το ωραίο της υπόθεσης είναι ότι σε μεταγενέστερη έρευνα οι καταναλωτές όχι μόνο δεν παραπονέθηκαν, αλλά δήλωναν και ευχαριστημένοι επειδή οι ανελκυστήρες κινούνταν πλέον πιο γρήγορα, αν και στην πραγματικότητα η ταχύτητά τους ήταν η ίδια.
Αυτό το φαινόμενο είναι γνωστό σήμερα ως “The Elevator Effect” - η ιδέα ότι η αλλαγή στην ανθρώπινη εμπειρία μπορεί να είναι πιο αποτελεσματική από μια τεχνική βελτίωση.
Σήμερα, η τοποθέτηση καθρεφτών σε ανελκυστήρες θεωρείται σχεδόν αυτονόητη πρακτική. Αυτό που ξεκίνησε ως μια “ψυχολογική λύση” σε ένα τεχνικό πρόβλημα, έγινε παγκόσμιο πρότυπο σχεδιασμού. Είναι ένα απλό παράδειγμα του πώς η ανθρώπινη αντίληψη μπορεί να αλλάξει ριζικά μια εμπειρία - χωρίς να χρειάζεται να αλλάξει η ίδια η τεχνολογία.
