Το 1897, όταν οι περισσότερες εργάτριες δούλευαν 14 ώρες την ημέρα σε βρώμικες συνθήκες για ψίχουλα, υπήρχαν γυναίκες που έπαιρναν δωρεάν ζεστά γεύματα, είχαν κήπους στην ταράτσα και ιατρική φροντίδα. Δούλευαν για έναν άντρα που πίστευε κάτι ριζοσπαστικό για την εποχή του: ότι οι εργάτες είναι άνθρωποι.
Τα εργοστάσια τότε ήταν σκοτεινά, επικίνδυνα μέρη, όπου οι άνθρωποι -ιδίως γυναίκες και μετανάστες- εξαντλούνταν μέχρι να μη μπορούν άλλο, και μετά απλώς αντικαθίσταντο.
Το εργοστάσιο Heinz όμως ήταν διαφορετικό.
Ο Henry John Heinz -γνωστός ως H.J.- ξεκίνησε την επιχείρησή του το 1869 με βάζα από τριμμένο χρένο.
Ως τη δεκαετία του 1880, είχε χτίσει μια αυτοκρατορία πάνω σε μια απλή υπόσχεση: καθαρά, ποιοτικά προϊόντα.
Το διάσημο σύνθημά του, “57 Ποικιλίες” (αν και στην πραγματικότητα παρήγαγε πάνω από 60 προϊόντα), έγινε συνώνυμο της εμπιστοσύνης.
Αλλά ο Heinz είχε στο νου του μια δεύτερη, πιο σιωπηλή επανάσταση: το να αντιμετωπίζει τους εργάτες του ως ανθρώπους.
Το 1888, εγκαινίασε ένα τεράστιο εργοστάσιο στη συνοικία Allegheny του Πίτσμπουργκ. Δεν ήταν απλώς μεγάλο - ήταν ριζικά διαφορετικό από κάθε άλλο εργοστάσιο στην Αμερική.
Πρώτα απ’ όλα, προσλάμβανε γυναίκες. Πολλές γυναίκες. Ως το 1900, πάνω από 2.500 άνθρωποι δούλευαν για τη Heinz, και η πλειοψηφία ήταν γυναίκες. Αυτό δεν ήταν ασυνήθιστο, καθώς πολλές βιομηχανίες προσλάμβαναν γυναίκες επειδή μπορούσαν να τις πληρώνουν λιγότερο. Αυτό που ήταν ασυνήθιστο ήταν το πώς τις αντιμετώπιζε.
Το εργοστάσιο ήταν καθαρό. Όχι «αρκετά καθαρό για την εποχή» - πραγματικά καθαρό. Μεγάλα παράθυρα γέμιζαν το χώρο με φυσικό φως. Τα πατώματα σκουπίζονταν καθημερινά. Ο αέρας δεν ήταν πνιγηρός από σκόνη ή χημικές αναθυμιάσεις. Οι εργάτριες φορούσαν λευκές στολές, που η εταιρεία φρόντιζε και έπλενε για αυτές.
Και ύστερα υπήρχαν οι παροχές - τόσο ασυνήθιστες που πολλοί πίστευαν πως ο Heinz είχε χάσει τα λογικά του:
o Δωρεάν ζεστά γεύματα. Κάθε μέρα, οι εργάτριες έτρωγαν ένα θρεπτικό μεσημεριανό στην εταιρική τραπεζαρία. Για γυναίκες που κέρδιζαν 6–8 δολάρια την εβδομάδα (όταν μια οικογένεια μπορούσε να ζήσει με 10), αυτό ήταν σωτήριο.
o Αποδυτήρια με ντους. Μπορούσαν να πλυθούν πριν και μετά τη βάρδια. Είχαν τα δικά τους ντουλάπια. Σε μια εποχή που οι περισσότεροι εργαζόμενοι δεν είχαν καν εσωτερική τουαλέτα στο σπίτι, αυτό ήταν πολυτέλεια.
o Ιατρική φροντίδα. Το εργοστάσιο είχε γιατρό και νοσοκόμα. Η ιατρική περίθαλψη ήταν δωρεάν. Αν κάποιος τραυματιζόταν, τον φρόντιζαν, δεν τον απέλυαν.
o Μανικιούρ. Ο Heinz πίστευε ότι οι γυναίκες που εργάζονται με τρόφιμα πρέπει να έχουν καθαρά, περιποιημένα χέρια. Έτσι προσέλαβε μανικιουρίστριες για τις εργαζόμενες.
o Κήποι στην ταράτσα. Στην κορυφή του εργοστασίου δημιούργησε κήπους όπου οι εργάτριες μπορούσαν να ξεκουράζονται στα διαλείμματά τους - με λουλούδια, πάγκους και καθαρό αέρα.
o Εκπαιδευτικά προγράμματα. Ο Heinz πρόσφερε μαθήματα μαγειρικής, ραπτικής και αγγλικών για τις μετανάστριες. Πίστευε ότι έπρεπε να επενδύει στο μέλλον των ανθρώπων του.
Άλλοι βιομήχανοι τον κορόιδευαν. «Θα χρεοκοπήσεις αν τους φέρεσαι σαν βασιλιάδες», του έλεγαν. Ο Heinz όμως τούς διέψευσε.
Οι εργάτες του ήταν αφοσιωμένοι. Το turnover σχεδόν μηδενικό. Η παραγωγικότητα ψηλή. Η ποιότητα άψογη.
Ο Heinz καταλάβαινε κάτι που οι περισσότεροι βιομήχανοι αρνούνταν να δουν: ότι ευτυχισμένοι, υγιείς εργάτες κάνουν καλύτερη δουλειά.
Υπάρχει όμως μια συγκεκριμένη στιγμή που αποτυπώνει ξεκάθαρα ποιος ήταν ο Heinz.
Το 1894, κατά τη διάρκεια σφοδρής οικονομικής κρίσης, πολλά εργοστάσια απέλυσαν προσωπικό ή έκοψαν μισθούς. Το εργοστάσιο του Heinz έμεινε ανοιχτό. Όχι μόνο κράτησε όλους τους εργαζόμενους, αλλά επέκτεινε το εργοστάσιο και προσέλαβε κι άλλους, γνωρίζοντας ότι ο κόσμος είχε ανάγκη τη δουλειά.
Μια εργάτρια θυμόταν αργότερα:
«Ο κύριος Heinz πέρασε μια μέρα από το πάτωμα του εργοστασίου, μας μίλησε, ρώτησε πώς τα βγάζουν πέρα οι οικογένειές μας. Μετά είπε: “Θα το ξεπεράσουμε μαζί.” Και το εννοούσε. Συνεχίσαμε να δουλεύουμε. Συνεχίσαμε να πληρωνόμαστε».
Στις αρχές του 20ού αιώνα, το εργοστάσιο του Heinz είχε γίνει διάσημο - όχι μόνο για την κέτσαπ του, αλλά και ως πρότυπο κοινωνικά υπεύθυνης βιομηχανίας.
Επιχειρηματίες, κοινωνικοί μεταρρυθμιστές, ακόμα και ξένοι αξιωματούχοι επισκέπτονταν το Πίτσμπουργκ για να δουν το «εργοστάσιο του μέλλοντος». Κάθε χρόνο, χιλιάδες τουρίστες έκαναν περιήγηση στις εγκαταστάσεις, έβλεπαν τις λαμπερές γραμμές παραγωγής, τις τραπεζαρίες, τους κήπους. Έφευγαν με δωρεάν δείγματα από τουρσιά και κέτσαπ.
Οι γυναίκες που δούλευαν στη Heinz ήξεραν πόσο σπάνια ήταν η τύχη τους. Πολλές προέρχονταν από οικογένειες όπου οι άντρες δούλευαν στα χαλυβουργεία. Αυτές οι γυναίκες είχαν κάτι που οι συγγενείς τους δεν είχαν: έναν χώρο εργασίας που τις σεβόταν.
Ο H.J. Heinz πέθανε το 1919, αλλά η φιλοσοφία του επέζησε. Η εταιρεία συνέχισε να είναι πρωτοπόρος στην ευημερία των εργαζομένων καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα.
