Στα μέσα της δεκαετίας του 1950, η Toyota πάλευε να σταθεί στα πόδια της. Η ιαπωνική οικονομία μόλις ανέκαμπτε από τον πόλεμο, οι πόροι ήταν περιορισμένοι και τα αμερικανικά εργοστάσια ήταν δύο επίπεδα πιο πάνω. Την εποχή εκείνη, ένας μηχανικός με ανήσυχο πνεύμα, ο Taiichi Ohno, ταξίδεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες για να ανακαλύψει πώς λειτουργούσε η μαζική παραγωγή στη χώρα που την είχε τελειοποιήσει.
Η ιστορία λέει πως, πέρα από τα εργοστάσια της Ford και της General Motors, ο μηχανικός της Toyota έκανε μια στάση σε ένα… σούπερ μάρκετ. Εικάζεται ότι ήταν ένα μικρό κατάστημα στη Μεσοδυτική Αμερική - κανείς δεν ξέρει με βεβαιότητα. Αυτό που ξέρουμε είναι ότι εκεί, ανάμεσα σε ράφια γεμάτα κονσέρβες και δημητριακά, γεννήθηκε μια ιδέα που θα άλλαζε τον κόσμο της βιομηχανίας για πάντα.
Ο Ohno παρατήρησε κάτι φαινομενικά απλό: τα προϊόντα δεν τοποθετούνταν όλα ταυτόχρονα, ούτε ο υπάλληλος γέμιζε τα ράφια «τυφλά». Αντίθετα, κάθε φορά που ένας πελάτης έπαιρνε κάτι, το προσωπικό αναπλήρωνε μόνο αυτό που έλειπε. Δεν υπήρχε υπερπαραγωγή, αλλά αντίδραση στη ζήτηση.
Αυτό το στιγμιαίο «κλικ» αποτέλεσε τη βάση του Toyota Production System (TPS). Ο Ohno σκέφτηκε: “Αν το σούπερ μάρκετ λειτουργεί έτσι, γιατί να μην το κάνει και το εργοστάσιο;” Έτσι γεννήθηκε η ιδέα του pull system: η παραγωγή καθοδηγείται από τη ζήτηση.
Από αυτή τη λογική ξεπήδησε το Kanban, ένα σύστημα καρτών που «τραβά» την παραγωγή όπως ο πελάτης τραβά ένα προϊόν από το ράφι. Μόνο ό,τι χρειάζεται, όταν χρειάζεται, στην ποσότητα που χρειάζεται. Ή, όπως έγινε γνωστό στη συνέχεια: Just-in-Time. Ο απώτερος στόχος ήταν ένας: μείωση των απωλειών (zero stock, zero defects, zero waste, improved efficiency).
Κάποιοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι η περίφημη επίσκεψη ίσως να μην έγινε ποτέ με τον τρόπο που περιγράφεται. Μπορεί να είναι περισσότερο μια αλληγορία που ο ίδιος ο Ohno χρησιμοποίησε για να εξηγήσει το σύστημά του στους εργαζόμενους. Αλλά αυτό έχει ελάχιστη σημασία. Γιατί, είτε ήταν πραγματική επίσκεψη είτε μύθος, το μήνυμα παραμένει πανίσχυρο: η παρατήρηση της καθημερινότητας μπορεί να επιφέρει μια παγκόσμια επανάσταση.
Η ιδέα ότι μια γραμμή παραγωγής μπορεί να «ακούει» τη ζήτηση και να αντιδρά άμεσα, αντί να επιβάλλει τη ροή της, άλλαξε όχι μόνο την αυτοκινητοβιομηχανία αλλά και ολόκληρη τη διοικητική σκέψη. Από τα εργοστάσια ως τα νοσοκομεία και τις startups, η φιλοσοφία του pull και της λιτής σκέψης (lean) ζει ακόμη. Και όλα ξεκίνησαν, με μια απλή επίσκεψη σε αμερικάνικο σούπερ μάρκετ.
Η ιστορία αυτή αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα του πώς μπορούν να αντληθούν διδάγματα κοιτάζοντας έξω από τον δικό μας κλάδο (benchmarking).
